กิจกรรมเกี่ยวกับหลักสูตรลูกเสือสำรอง(การค้นหาธรรมชาติ)

ความมุ่งประสงค์

                -  ให้ลูกเสือสำรองมีความสนใจกับธรรมชาติรอบ ๆ  ตัว

                -  ให้เกิดความชื่นชมโลกของธรรมชาติและปรารถนาที่จะสงวนไว้

                กิจกรรมนี้เริ่มต้นจากขั้น  “การสังเกต”  สำหรับเด็กอายุ  8  ขวบ  ในเครื่องหมายดาวดวงที่  1  มาเป็นขั้น  “ทำ”  สำหรับเด็กอายุ  9  ขวบ  ในเครื่องหมายดาวดวงที่  2  และถึงขั้น  “ศึกษาว่าทำไม”  สำหรับเด็กโตในเครื่องหมายดาวดวงที่  3

เครื่องหมายดาวดวงที่  1

                พึงสังเกตคำว่า  “ท่านได้เห็น”  ในหลักสูตรเครื่องหมายดาวดวงที่  1  นี่เป็นการทดสอบโดยอาศัยการสังเกตสิ่งมีชีวิตเป็นหลัก  ไม่ใช่ความรู้จากหนังสือเพียงอย่างเดียว  แต่ควรให้เป็นการสังเกตสัตว์เลี้ยง  เช่น  สุนัข  แมว  เต่า  กระรอก  ฯลฯ  เท่านั้น  ไม่ควรจะไปถึงสัตว์ป่าที่หายาก  ซึ่งเขาเห็นเพียงในรูปเท่านั้น  ถ้าลูกเสือสำรองมีโอกาสได้ศึกษาสัตว์ป่าในท้องถิ่นก็จะเป็นการดีมาก  เช่นเดียวกับการศึกษาปลาและนก  ส่วนที่ว่าจะเป็นอะไรนั้นขึ้นอยู่กับตัวเด็กแต่ละคนบริเวณที่เขาอาศัยอยู่  แม้แต่ในกลางเมืองก็ยังมีสวนสาธารณะและต้นไม้ซึ่งสามารถ  “สังเกต”  ได้  ดังนั้น  เด็กทุกคนควรปฏิบัติกิจกรรมนี้ได้โดยไม่ต้องรอโอกาสพิเศษที่จะออกไปตามชนบท  ส่งเสริมให้ลูกเสือสำรองทำแผนภูมิในสิ่งที่เขาได้ค้นพบทั้งหมด  อย่าหวังผลมากจากการเขียนรายงานของเด็กอายุ  8  ขวบ  แต่ควรสนับสนุนให้เด็กวาดภาพประกอบสะสมภาพและอื่น ๆ  ซึ่งสามารถนำมาติดบนแผนภูมิเพื่อทำให้แผนภูมิเป็นที่น่าสนใจ

                คำถามและกิจกรรมบางอย่าง  ซึ่งเป็นแนวทางช่วยในการศึกษาธรรมชาติของลูกเสือสำรองมีดังต่อไปนี้

สัตว์

                -  สัตว์ทุกชนิดมีขน  อย่างเดียวกันหรือไม่

                -  สัตว์ที่เลือกศึกษามีขนอย่างไร

                -  มันชอบกินและดื่มอะไร

                -  มันชอบนอนที่ไหน

                -  เมื่อไรมันเคลื่อนไหวได้เร็วหรือเมื่อไรมันเคลื่อนไหวช้า

                -  ถ้าสัตว์ของเด็กเป็นสัตว์ป่ามันอาศัยอยู่ที่ไหน

                จากหลักฐานร่องรอยที่ปรากฏ  ท่านสามารถบอกได้ไหมว่ามันอยู่ที่ไหน  เช่น  ตัวอย่างเปลือกไม้ที่กระต่ายแทะไว้  หรือถั่วที่หนูนาและเล็ม  หรือขนสัตว์ที่ติดรั้ว บางทีสัตว์ที่ท่านเลือกเพื่อศึกษานั้น  ถ้าเป็นสัตว์เลี้ยง  คนที่เลี้ยงสัตว์จะให้รายละเอียดได้ดี

ต้นไม้

                -  ต้นไม้มีรูปร่างอย่างไร  ท่านสามารถที่จะวาดรูปของมันได้ไหม

                -  เอากระดาษถูเปลือกต้นไม้ดูว่าผิวมันเรียบหรือหยาบ

                -  รูปร่างของใบไม้เป็นอย่างไร  เก็บใบไม้มาพิมพ์ลงในสมุดหรือติดไว้ในสมุดด้วยสก๊อตเทปโปร่งใสให้แลเห็น

                -  ท่านสามารถกะความสูงของต้นไม้ได้หรือไม่

                -  เส้นรอบวงของต้นไม้  วัดสูงจากพื้นดินประมาณ  3  ฟุต  เป็นเท่าไร

                -  เป็นต้นไม้ชนิดมีดอกมีผลหรือไม่

                -  เมื่อโค่นต้นไม้นี้แล้ว  ไม้ใช้ทำประโยชน์อะไรได้

                -  มีแมลงอะไรอยู่ในต้นไม้  มีต้นไม้เล็ก ๆ  อะไรงอกอยู่ใต้ร่มของมัน

ปลา

                -  ปลาที่ท่านศึกษานั้นเป็นปลาที่อาศัยอยู่ในน้ำจืดหรือน้ำเค็ม

                -  ท่านสามารถวาดภาพของมันได้ไหม  ปลามีสีอะไร

                -  มันกินอะไร

                -  เมื่อไรมันจะวางไข่

                -  มีครีบกี่ครีบ

                -  ครีบเหล่านี้อยู่ส่วนไหนของปลา

นก

                -  นกของท่านอาศัยอยู่เป็นประจำในบริเวณใกล้ ๆ  หรือสามารถเห็นมันตามฤดูกาลเพียงปีละไม่กี่เดือน

                -  มีสีอะไร

                -  วาดรูปมันได้หรือไม่

                -  นกตัวผู้กับนกตัวเมียสีเหมือนกันหรือไม่

                -  มันใช้อะไรทำรัง

                -  ส่วนมากมันทำรังที่ไหน

                -  มันกินอะไร

                -  ปกติออกไข่ครั้งละกี่ฟองและไข่มีสีอะไร

                -  ท่านสามารถเลียนแบบเสียงนกร้องได้หรือไม่

                -  มันกระโดดหรือเดิน

                -  มันบินได้อย่างไร  บินเป็นทางตรง  โฉบไปโฉบมา  หรือร่อนไปมา

                -  ท่านสามารถสะสมขนนกไว้เพื่อประกอบความรู้ได้หรือไม่

เครื่องหมายดาวดวงที่  2

                การปลูกผักบางอย่าง

                ต้นหอมหรือพืชมีหัว  สามารถใช้หัวหรือใบรับประทานได้  และผักกาดโตเร็ว  พืชทั้งสองนี้เด็ก ๆ  รู้จักดีและเก็บมาเป็นอาหารได้  วางลงในจานรองกระถาง  เอาหัวหอมชำลงไป  ใช้มีดตัดด้านบนของหัวออกและโปรยเมล็ดพันธุ์ผักกาดลงไป  พรมน้ำให้ชื้นอยู่เสมอ  แต่อย่าให้แฉะจนเกินไปและอย่าให้แห้ง  หอมงอกเร็วกว่าผักกาด  ผักกาดจะงอกหลังต้นหอมประมาณ  3  วันถ้าเด็กปลูกผักมาแล้ว  ควรจะให้เปลี่ยนไปปลูกพืชจำพวกมีหัวบ้าง  เช่น  หอมหัวใหญ่จะได้นำไปทำอาหารที่บ้านได้ ในการปลูกพืชจำพวกถั่วจะทำให้เกิดความสนุก โดยใช้กระถางใส่ต้นมันจะให้ดอกเล็ก ๆ  น่ารัก  สำหรับผู้ที่มีสวนอาจจะอยากลองปลูกในสวนดูบ้าง  ถ้าเขาชอบกินผักที่ปลูกเอง  ผักกาดหอมและพวกพันธุ์ไม้ดอกก็น่าปลูก  เพราะโตเร็วมาก  พืชจำพวกใช้ดอกเป็นอาหาร  เช่น  กระหล่ำดอก  เป็นต้น  และไม้ดอกพวกยี่สุ่น  ดาวเรือง  ควรเลือกมาปลูก  เพราะเป็นพืชที่แสดงการเติบโตให้ดอกผลเร็วมาก

                การให้อาหารนก

                ถ้าเป็นไปได้ควรให้เด็กได้ทำงานที่ยากขึ้น  เช่น  สร้างที่สำหรับให้อาหารนก  เพื่อจะได้อาหารและจดบันทึกนกชนิดต่าง ๆ  ที่ลูกเสือสนใจควรให้อาหารนกเป็นเวลาทุกวัน  กะเวลาใกล้เคียงกัน  นกบางชนิดชอบอยู่เป็นฝูง  และชอบกินอาหารต่าง ๆ  เช่น  นกพิราบ  นกกระจอก  ชอบกินข้าวเปลือกหรือข้าวสาร  นกบางชนิดชอบกินผลไม้  เช่น  นกแก้วชอบกล้วย  พริกก็สามารถกินได้  และบางทีชอบเสียด้วย  นกเขาบางทีก็อยู่กันเป็นฝูง  ส่วนมากมักจะบินไปเป็นคู่ ๆ  ให้ลูกเสือสร้างโต๊ะขาเดียวเล็ก ๆ  แล้วโปรยอาหารชนิดต่าง ๆ  ไว้บนโต๊ะ  แล้วลองสังเกตดูว่านกแต่ละชนิดที่มาจิกอาหารที่โปรยไว้นั้น  มีนกอะไรบ้าง  เรียกชื่อได้ไหม  ตลอดจนนิสัยใจคอของนกแต่ละชนิด  จะทำให้เด็กเกิดความสนุกสนาน  แล้วบันทึกประสบการณ์เหล่านั้นไว้  เป็นการส่งเสริมลักษณะนิสัยในด้านการสังเกตพิจารณาต่อจากนั้นจะทำกำหนดเวลาให้อาหารแก่นกได้หรือไม่  นกบางชนิดที่ตัวใหญ่ก็กล้ามากินอาหารก่อนเพื่อน  ส่วนนกตัวเล็ก  เช่น  นกกระจอกไม่ค่อยกล้า  จะคอยหลบนกตัวใหญ่กว่า  บางทีก็จะเลี้ยวไปทางอื่นเสีย  ไม่กล้าเหมือนกับนกพวกอื่น

เครื่องหมายดาวดวงที่  3

                ในขั้นนี้เด็กมีโอกาสเลือกปฏิบัติกิจกรรมได้มากมาย  ผู้กำกับลูกเสือควรส่งเสริมความสนใจเป็นพิเศษของเด็กแต่ละคน  วิธีที่ง่ายคือ  ให้ผู้ใหญ่หนึ่งคนรับผิดชอบเด็กหลายคน  ซึ่งทำงานโครงการเดียวกันและเพื่อนสามารถป้อนข้อมูลต่าง ๆ  แก่เด็กได้  แต่กิจกรรมเครื่องหมายดาวดวงที่  3  บางประเภท  ควรเป็นการทำนายความสามารถของเด็ก  ซึ่งจะช่วยให้เขาได้พัฒนาค้นพบ และเกิดความคิดเกี่ยวกับสิ่งต่าง ๆ  ขยายความคิดเห็นของตนเองให้กว้างขว้างขึ้น

                การเลือกทำกิจกรรมจะขึ้นอยู่กับตำบลที่เด็กอาศัยอยู่  เพราะจะได้ความช่วยเหลือจากทางบ้านบ้าง  เด็กในกองลูกเสือซึ่งตั้งอยู่ชานเมืองที่มีพ่อแม่คอยให้กำลังใจ  จะสามารถใช้เวลาทำสมุดบันทึกสังเกตเกี่ยวกับนกในสวนของเขาได้หลายสัปดาห์  เด็กที่อยู่ในเมืองและได้รับความช่วยเหลือจากทางบ้านเพียงเล็กน้อย  อาจจะต้องการความช่วยเหลือจากสมาคมที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนี้  เมื่อออกเดินทางสำรวจไปกับหมู่ลูกเสือในชนบท  เพื่อว่าจะสามารถใช้เวลาในตอนบ่ายทำกิจกรรมได้  เช่น  ศึกษาถึงสัตว์  ที่มากินน้ำที่บ่อ  (โดยดูจากสมุดธรรมชาติศึกษาของโรงเรียนหรือของกองลูกเสือ  ถ้ามีว่าสัตว์หรือพืชที่มีชีวิตที่เขาจะนำไปสะสมไว้นั้น  จะมีประโยชน์เกี่ยวกับการอนุรักษ์ธรรมชาติหรือไม่)

                ลูกเสือสำรองที่ต้องการที่จะพบเรื่องราวเกี่ยวกับท้องฟ้าเวลากลางคืนอาจใช้โอกาสแรก  เพื่อศึกษาเรื่องนี้ในวันหยุดพักผ่อนของลูกเสือสำรอง  ซึ่งเขาอาจไปอยู่ห่างไกลจากแสงสีของถนนชั่วคราว

                ค่ายพักแรมริมทะเลช่วยให้ลูกเสือมีช่วงเวลาที่สนุกสนานกับการเล่น  เก็บหินรูปต่าง ๆ  มากองไว้รวมกันที่ใดที่หนึ่งริมน้ำซึ่งสนุกกันได้ทุกวัย

                เด็กที่เลือกทำกิจกรรมเรื่องใดก็ตาม  ต้องกระตุ้นให้เด็กเกิดความคิดสติปัญญา  และสนใจในวิชานั้น ๆ  โดยการถามนำเพื่อให้เด็กหาคำตอบในสิ่งนั้นด้วยคำว่า  ทำไม?  อะไร?  และเมื่อไร  หาหนังสือที่เหมาะกับเรื่องนั้น ๆ  ให้เด็ก  หรือพาเด็กไปหาคำตอบในห้องสมุดใกล้ ๆ  ช่วยให้เด็กรู้ถึงความจำเป็นของการอนุรักษ์ธรรมชาติด้วยการถามคำถามประเภท  “ถ้าเราทำแม่น้ำลำคลองให้สกปรกแล้วจะเกิดอะไรขึ้น”  สัตว์ชนิดไหนจะได้รับอันตรายและจะสูญพันธุ์ไป”  “จะมีวิธีป้องกันได้อย่างไร?”  “นอกจากให้ภาพพจน์ที่ไม่น่าดูแล้ว  อันตรายจากการทิ้งเศษกระดาษเกลื่อนตามแถวชนบทคืออะไร?”  และถ้าเป็นไปได้ให้ลูกเสือได้มีบทบาทเข้าร่วมในโครงการอนุรักษ์ธรรมชาติที่เหมาะกับเขาด้วย  หรืออาจแนะนำเด็กลูกเสือให้ไปหาผู้ชำนาญการประจำท้องถิ่น  ซึ่งสามารถจะช่วยเหลือเด็กได้มาก ท้ายที่สุดช่วยเด็กในการจำแนกสิ่งที่เขาค้นพบและให้ความรู้ต่าง ๆ  ตามลำดับ  แล้วเสนอแนะให้เขาจัดนิทรรศการ  แล้วนำออกแสดงจะทำให้เขาเกิดความสนใจยิ่งขึ้น